ویتامین b12 (کوبالامین) نقش اساسی در تشکیل گلبول‌های قرمز، متابولیسم سلولی، عملکرد عصبی و تولید DNA دارد. منابع غذایی ویتامین ب12 شامل مرغ، گوشت، ماهی و محصولات لبنی است. ویتامین B12 نیز به برخی غذاها مانند غلات صبحانه غنی شده اضافه می‌شود و به عنوان مکمل خوراکی نیز موجود است. تزریق ویتامین B12 یا اسپری بینی اشکال دیگری از مکمل‌های ویتامین ب۱۲ هستند که ممکن است برای درمان کمبود این ویتامین تجویز شوند.
کمبود ویتامین b12 به طور کلی رایج نیست، با این حال، افرادی که از رژیم گیاهخواری یا وگان پیروی می‌کنند ممکن است مستعد کمبود باشند زیرا غذاهای گیاهی حاوی ویتامین B-12 نیستند. اگر از گوشت و لبنیات در رژیم خود به اندازه کافی استفاده نمی‌کنید، باید با یک متخصص تغذیه مشاوره کنید.
نحوه مصرف قرص ویتامین b12
سیانوکوبالامین یک نوع تجویزی و بدون نسخه از ویتامین B12 است که برای پیشگیری و درمان سطوح پایین ویتامین b12 خون استفاده می‌شود. اکثر مردم ویتامین b12 کافی را از رژیم غذایی خود دریافت می‌کنند اما اگر این ویتامین به خوبی دریافت نشود ممکن است باعث کم خونی، مشکلات روده و معده، و آسیب دائمی عصبی شود.
این دارو را باید به صورت خوراکی و با یک لیوان آب مصرف کنید. دستورالعمل‌های روی بسته یا برچسب نسخه را دنبال کنید. اگر قرص این دارو را مصرف می‌کنید، آن را نجوید، برش ندهید یا خرد نکنید. اگر از محلول ویتامین استفاده می‌کنید، از قاشق یا قطره چکان مشخص شده برای اندازه گیری هر دوز استفاده کنید. قاشق‌های خانگی برای اندازه‌گیری دقیق نیستند. بهترین زمان مصرف ویتامین ب۱۲ همراه با غذاست. مصرف آن همراه با غذا به جذب سریع‌تر کمک می‌کند.
برای اثربخشی دارو باید آن را در فواصل معین مصرف کنید و به هیچ عنوان بیشتر از دفعات تعیین شده مصرف ننمایید. در صورت مصرف بیش از حد دارو و مشاهده علائم مشکوک باید به سرعت به اورژانس مراجعه کنید. به هیچ عنوان داروی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
دوز مصرفی مکمل ویتامین b12
تعیین دقیق دوز مصرفی ویتامین B12 به عهده متخصص عمومی یا دکتر تغذیه شما است، اما به طور کلی دوز معمول مصرف به شرح زیر است.
۱. دوز مصرفی ب۱۲ برای بزرگسالان
- ۱۰۰ میکروگرم در روز
- ۲۵۰ میکروگرم در روز
- ۵۰۰ میکروگرم در روز
- ۱۰۰۰ میکروگرم در روز
۲. دوز مصرفی ب۱۲ برای کودکان
- ۱۰۰ میکروگرم در روز
- ۲۵۰ میکروگرم در روز
- دوزهای بالاتر باید توسط پزشک تجویز شود.
۳. دوز مصرفی B12 برای زنان باردار
زنان در دوران بارداری به مکمل‌های ضروری متعددی نیاز دارند که ویتامین ب12 یکی از آنها است. سطوح پایین این ویتامین در مادر با نقایص مادرزادی در نوزادان مرتبط است. علاوه بر این، یک بررسی سیستماتیک بزرگ نشان داد که کمبود B12 با خطر بیشتر تولد زودرس و وزن کم هنگام تولد در نوزادان همراه است. بنابراین، مقدار طبیعی ویتامین ب12 مورد نیاز مادران باردار 2.6 میکروگرم در روز است که می‌توانند آن را از رژیم غذایی دریافت کنند یا مکمل قرص b12 را باید مصرف کنند. مقدار دوز مکمل این دارو باید توسط پزشک تعیین شود.
۴. دوز مصرفی ویتامین ب۱۲ در افراد مبتلا به کم خونی خطرناک
دوز کودکان و بزرگسالان مبتلا به کم خونی خطرناک با یکدیگر متفاوت است.
بزرگسالان
- توصیه سازنده: ۱۰۰ میکروگرم به صورت عضلانی یا زیر پوستی یک بار در روز به مدت ۶-۷ روز، سپس یک روز در میان برای ۷ دوز. مکمل ویتامین ب۱۲ برای این بیماری بیشتر به صورت تزریقی تجویز می‌شود.
- اسپری بینی: ۵۰۰ میکروگرم (۱ اسپری در ۱ سوراخ بینی ) در هفته. اگر بیمار غذای گرم مصرف می‌کند، اسپری باید ۱ ساعت قبل یا بعد از غذا مصرف شود.
اطفال
۵۰-۳۰ میکروگرم به صورت عضلانی یا زیر پوستی یک بار در روز به مدت ۲ هفته یا بیشتر. این دارو باید تا زمانی که به دوز کلی ۱۰۰۰ میکروگرم تا ۵۰۰۰ میکروگرم برسد، مصرف شود.
میزان روزانه ویتامین B12 مورد نیاز بدن چقدر است؟
اگر قصد تامین این ویتامین را از طریق رژیم غذایی دارید، باید حد معمول مصرف ب12 را بدانید. به طور کلی هر فرد با توجه به شرایط و سن خود باید به صورت زیر ویتامین b12 را مصرف کند.
- نوزادان ۰-۶ ماه: ۰.۴ میکروگرم در روز
- نوزادان ۷-۱۲ ماه: ۰.۵ میکروگرم در روز
- خردسالان ۱-۳ سال: ۰.۹ میکروگرم در روز
- کودکان ۴-۸ سال: ۱.۲ میکروگرم در روز
- کودکان ۹-۱۳ سال: ۱.۸ میکروگرم در روز
- نوجوانان بالای ۱۴ سال: ۲.۴ میکروگرم در روز
- بزرگسالان بالای ۱۹ سال: ۲.۴ میکروگرم در روز
- زنان باردار: ۲.۶ میکروگرم در روز
- زنان شیرده: ۲.۸ میکروگرم در روز.
موارد مصرف قرص B12
از این دارو برای کمک به درمان بیماری‌های متعددی استفاده می‌شود. در ادامه این بیماری‌ها را بررسی خواهیم کرد.
۱. درمان بیماری ایمرسلوند-گراسبک با مکمل ویتامین B12
بیماری ایمرسلوند-گراسبک یک بیماری ارثی نادر که با کمبود ویتامین B12 مشخص می‌شود. تزریق ویتامین B12 به صورت تزریقی به مدت ۱۰ روز و سپس تزریق ماهانه برای درمان این بیماری موثر است.
۲. مسمومیت با سیانید
تجویز هیدروکسوکوبالامین (سیانوتیک)، شکل طبیعی ویتامین b12 ، به عنوان یک تزریق احتمالاً برای درمان مسمومیت با سیانید موثر است. این دارو برای درمان مسمومیت با سیانید، توسط سازمان غذا و داروی جهانی تایید شده است. توجه داشته باشید، دارو حتما باید توسط یک دکتر عمومی تجویز شود.
۳. آفت دهان
آفت دهان یک بیماری التهابی است که باعث تاول روی زبان و داخل دهان می‌شود. به نظر می‌رسد استفاده از پماد حاوی ویتامین B12 یا مصرف ویتامین b12 زیر زبان به کاهش علائم آفت کمک می‌کند.
۴. سطح بالای هموسیستئین در خون (هیپرهموسیستئینمی)
مصرف خوراکی ویتامین B12، همراه با اسید فولیک و گاهی اوقات ویتامین B6، می‌تواند سطح هموسیستئین خون را کاهش دهد و از عوارض ناشی از این اختلال جلوگیری کند.
۵. درد عصبی ناشی از زونا
تزریق ویتامین B12 به شکل متیل کوبالامین زیر پوست شش بار در هفته به مدت حداکثر 4 هفته، درد افراد مبتلا به آسیب عصبی ناشی از زونا را کاهش می‌دهد. توجه داشته باشید این دارو را نباید سرخود مصرف کنید.
۶. درمان آلزایمر با مکمل ویتامین b12
بسیاری از افراد معتقدند که مصرف ب۱۲ می‌تواند آلزایمر و یا مشکلات حافظه را در افراد مسن، کاهش دهد. برخی مطالعات نشان می‌دهد که مصرف ب۱۲ نمی‌تواند تاثیر زیادی در درمان این بیماری داشته باشد. اما مصرف به اندازه آن ضرری ندارد و ممکن است کمک کننده باشد.
۷. آب مروارید
آب مروارید یک اختلال شایع است که زنان را بیشتر از مردان به خود درگیر می‌کند. بسیاری از افراد فکر می‌کنند ویتامین ب12 می‌تواند آب مروارید را درمان کند. مکمل ویتامین b12 نه تنها تاثیری بر این بیماری ندارد، حتی ممکن است باعث تشدید آن شود.
۸. تاثیر بر اختلالات خواب و بیداری
ویتامین ب۱۲ در سنتز و متابولیسم سروتونین، یک ماده شیمیایی مسئول تنظیم خلق و خو، نقش حیاتی دارد. با بهبود خلق و خو ممکن است اختلالات خواب شما برطرف شوند.
علاوه بر بهبود خواب، ویتامین ب۱۲ می‌تواند بر درمان افسردگی شما نیز موثر باشد.
۹. درمان پوکی استخوان با ویتامین b12
حفظ سطح کافی ویتامین B12 ممکن است از سلامت استخوان شما حمایت کند. یک مطالعه روی بیش از 2500 بزرگسال نشان داد که افراد مبتلا به کمبود ویتامین B12 نیز تراکم استخوانی کمتر از حد طبیعی داشتند.
استخوان‌هایی که تراکم مواد معدنی آنها کاهش یافته است می‌توانند در طول زمان ظریف و شکننده شوند و منجر به افزایش خطر پوکی استخوان شوند.
توجه داشته باشید که مصرف ویتامین ب۱۲ نمی‌تواند به تنهایی از پوکی استخوان جلوگیری کند و شما با افزایش سن باید از انواع مولتی ویتامین مختلفی برای جلوگیری از این عارضه استفاده کنید.
۱۰. ویتامین ب۱۲ برای بیماری‌های قلبی و عروقی
محققان قبلا معتقد بودند که ویتامین B-12، هنگامی که با اسید فولیک (ویتامین B-9) و ویتامین B6 رکیب شود، ممکن است با کاهش سطح یک اسید آمینه در خون (هموسیستئین) از بیماری‌های قلب و عروق خونی جلوگیری کند. با این حال، مطالعات نشان می‌دهد که ترکیب این ویتامین‌ها نمی‌تواند خطر یا شدت بیماری‌های قلبی عروقی و سکته را کاهش دهد.
همانطور که متوجه شدید، در رابطه با مصرف مکمل‌های ویتامین B12 باورهای غلط زیادی وجود دارد. به همین دلیل شما بدون توصیه متخصص تغذیه یا دکتر عمومی نباید از این دارو مصرف کنید.
عوارض جانبی قرص b12
عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:
- درد مفاصل
- سرگیجه
- سردرد
- علائم سرماخوردگی
- واکنش آلرژیک شدید
- تورم پوست
- نارسایی احتقانی قلب
- بیماری عروق محیطی
- وجود مایع در ریه‌ها
- اسهال
- سوء هاضمه
- گلبول‌های قرمز اضافی
- گلو درد
- بینی گرفته
- التهاب زبان
- بی حسی
- خارش
- تورم
- گرفتگی عضلات
- سطح پایین پتاسیم خون
- ضربان قلب نامنظم.
هشدارها و موارد منع مصرف قرص ب۱۲
ویتامین B12 می‌تواند برخی از مشکلات سلامتی جدی ایجاد کند. این خطر ممکن است برای گروه های خاصی حتی بیشتر باشد. در ادامه برخی از این خطرات را بررسی خواهیم کرد.
۱. خطر سطوح پایین پتاسیم و تعداد پلاکت بالا
استفاده از دوزهای بالای ویتامین B12 برای درمان کم خونی می‌تواند منجر به سطوح پایین پتاسیم و یا تعداد پلاکت بالا در خون شود. سطوح پایین پتاسیم شدید می‌تواند باعث مشکلات قلبی تهدید کننده زندگی شود و تعداد بالای پلاکت‌ها می‌تواند منجر به مشکلات لخته شدن بیش از حد خون شود. پزشک شما ممکن است به طور منظم در طول درمان، آزمایش خون شما را برای نظارت بر این عارضه جانبی بررسی کند.
۲. کم خونی به دلیل سطوح پایین اسید فولیک
کم خونی می‌تواند به دلایل مختلف از جمله سطوح پایین اسید فولیک ایجاد شود. ویتامین b12 می‌تواند تشخیص کم خونی ناشی از سطوح پایین اسید فولیک را دشوار کند. این ویتامین جایگزینی برای اسید فولیک نیست. به همین دلیل مصرف آن نمی‌تواند مشکل کم خونی شما را جبران کند و ممکن است همچنان شما کم خون باقی بمانید.
۳. خطر آسیب عصبی چشم
اگر به بیماری لبر، یک بیماری نادر اعصاب چشم مبتلا هستید، مصرف ویتامین B12 (سیانوکوبالامین) می‌تواند منجر به آسیب شدید چشم شود. قبل از شروع مصرف ویتامین b12 یا هر مکمل ویتامین B کمپلکس با پزشک خود صحبت کنید.
۴. سرطان‌های مغز استخوان و خون
سطوح پایین ویتامین B12 می‌تواند علائم پلی سیتمی ورا، یک سرطان نادر مغز استخوان که منجر به تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز خون می‌شود را پنهان کند. مصرف ویتامین ب12 می‌تواند علائم پلی سیتمی ورا را آشکار کند. اگر علائمی مانند خارش بعد از حمام یا دوش آب گرم، مشکلات عصبی یا احساس سوزن سوزن شدن در دست ها و پاها، یا احساس پری یا نفخ در سمت چپ شکم خود را تجربه کردید، به متخصص عمومی مراجعه کنید.
۵. سندرم گسپینگ در نوزادان نارس
فرم تزریقی ویتامین B12 حاوی بنزیل الکل، یک نگهدارنده رایج است. بنزیل الکل می‌تواند برای نوزادان نارس بسیار خطرناک باشد. اگر در مورد ایمنی این دارو سوالی دارید با یک دکتر داروساز تماس بگیرید.
۶. سطوح بالای آلومینیوم
نوع تزریقی ویتامین B12 حاوی مقادیر کمی آلومینیوم است. مشکلات کلیوی می‌تواند باعث تجمع آلومینیوم در بدن شود که می‌تواند منجر به مشکلاتی در مغز و استخوان شود. نوزادان نارس نیز ممکن است این مشکل را داشته باشند زیرا کلیه‌های آنها در سنین پایین به خوبی کار نمی‌کند و همچنین ممکن است مقداری آلومینیوم از سایر تزریقات الکترولیت دریافت کنند. اگر شما یا فرزندتان عملکرد کلیه ضعیفی دارید، پزشک باید این عارضه جانبی را تحت نظر داشته باشد.
۷. واکنش آلرژیک شدید
به ندرت، تزریق ویتامین B12 می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک شدید و حتی مرگ شود. اگر هرگز هیچ شکلی از B12 مصرف نکرده‌اید، پزشک ممکن است مقدار کمی از دارو را زیر پوست شما تزریق کند تا مطمئن شود که با دوز کامل تزریق ویتامین B12 یا اسپری بینی، واکنش آلرژیک نشان نمی‌دهید.
تداخلات دارویی قرص b12
مصرف سیانوکوبالامین معمولاً همراه با سایر داروها از جمله مسکن‌ها بی خطر است. برخی از داروها ممکن است میزان سیانوکوبالامین جذب شده از قر ها یا غذایی که می‌خورید را کاهش دهند. این معمولاً تأثیر قابل توجهی نخواهد داشت. با این حال، طبق گفته NHS، ویتامین ب۱۲ می‌تواند با داروهای زیر تداخل داشته باشد:
- متفورمین برای دیابت
- آنتی اسیدها مانند گاویسکون
- مسدود کننده های H2 مانند رانیتیدین، سایمتیدین، فاموتیدین، نیزاتیدین
- مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) مانند لانزوپرازول، امپرازول، پنتوپرازول یا رابپرازول
- آنتی بیوتیک‌هایی مانند کلرامفنیکل و نئومایسین
- داروهای ضد بارداری خوراکی مانند قرص‌های ترکیبی
شرایط بهینه نگهداری قرص‌های ب۱۲ چیست؟
شما باید مکمل‌های b12 را در دمای اتاق (15 تا 30 درجه سانتیگراد) و دور از دسترس اطفال نگهداری کنید. این دارو نباید در معرض نور و گرما قرار گیرد.
اگر یک دوز قرص ب۱۲ را فراموش کردم، باید چه کار کنم؟
اگر یک نوبت را فراموش کردید، در اسرع وقت آن را مصرف کنید. اگر تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده است، فقط آن دوز را مصرف کنید. از مصرف دو دوز در یک زمان خودداری کنید.
برای رفع کمبود ویتامین ب ۱۲ چه غذاهایی بخورم؟
تعیین رژیم غذایی متناسب با شما به عهده متخصص تغذیه است، اما به طور کلی شما می‌توانید ویتامین b12 را از غذاهای زیر تامین کنید:
- جگر و کلیه بره، گاو و گوساله
- ماهی ساردین
- گوشت گاو
- غلات
- ماهی تن
- ماهی قزل آلا
- شیر و لبنیات
- تخم مرغ
چه زمانی در رابطه با ویتامین ب۱۲ باید به متخصص مراجعه کنیم؟
همانطور که گفتیم، این دارو همراه با مزایایی خود می‌تواند عوارضی را نیز به دنبال داشته باشد. در صورت داشتن سردرد بعد از مصرف دارو، ضعف، آبریزش بینی، حالت تهوع و التهاب زبان، باید به سرعت به یک دکتر عمومی مراجعه کنید.
ویتامین ب۱۲ معمولا توسط متخصص تغذیه برای پیشگیری از کم خونی ناشی از برخی رژیم‌های تغذیه تجویز می‌شود. ناگفته نماند، اگر قصد مصرف ویتامین ب۱۲ را به صورت خود محور دارید، مشاوره با داروساز شما را از تمامی جوانب این دارو آگاه می‌سازد.
سوالات متداول
ب12 یکی از مهم‌ترین ویتامین‌های مورد نیاز بدن است که کمبود آن می‌تواند خطرات سلامتی زیادی را به وجود بیاورد. از این رو سوالات زیادی در رابطه با مکمل‌های ویتامین b12 مطرح می‌شود. در ادامه این سوالات را بررسی خواهیم کرد.
ویتامین B12 را می‌توان در هر زمانی از روز مصرف کرد، بنابراین برنامه‌ریزی کنید که آن را هر زمان که به خاطر سپردن آسان‌تر است، مصرف کنید.
سطح ویتامین B12 شما پس از مصرف دوز این دارو به سرعت بالا می‌رود، به خصوص اگر آن را به صورت اسپری بینی یا تزریقی مصرف کنید، اما مقدار زیادی از آن از طریق کلیه‌ها و ادرار از بدن خارج می‌شود. چند هفته طول می کشد تا اثر کامل ویتامین B12 مشخص شود.
مطالعه خاصی وجود ندارد که نشان دهد ویتامین ب۱۲ باعث افزایش وزن می‌شود.
بسته به دوز و شرکت تولید کننده این مکمل، قیمت‌ها از ۳۰ تا ۷۰ هزار تومان متغیر هستند.
ویتامین B12 در رشد سلول‌های خونی سالم، سلول‌های عصبی و پروتئین‌ها در بدن ضروری است. این ویتامین همچنین به متابولیسم چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها کمک می‌کند. بنابراین این دارو برای حفظ سلامت کلی بدن بسیار ضروری است.
مکمل‌های ویتامین ب۱۲ برای درمان شرایط و اختلالات متعدد مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال:
۱. رفع کم خونی
۲. جلوگیری از نقایص مادرزادی
۳. جلوگیری از پوکی استخوان
۴. کاهش احتمال ابتلا به دژنراسیون ماکولا (یک بیماری چشمی که بینایی مرکزی را دچار مشکل می‌کند)
۵.بهبود خلق و خو و رفع افسردگی
۶. بهبود مشکلات خواب
۷. افزایش انرژی
۸. کاهش درد عصبی ناشی از زونا
۹. کاهش علائم ناشی از آفت دهان.
۱. کمبود انرژی
۲. خستگی مفرط
۳. سوزن سوزن شدن دست و پا
۴. قرمزی و درد در زبان
۵. زخم در دهان
۶. اختلالات بینایی
۷. مشکلات روانی مانند افسردگی
۸. ضعف عضلانی.
در نظر داشته باشید ممکن است علائم کمبود ویتامین ب۱۲ با علائم کمبود دیگر ویتامین‌ها یکسان باشد.
کمبود شدید ویتامین B12 می‌تواند منجر به افسردگی عمیق، پارانویا و هذیان، از دست دادن حافظه، بی‌اختیاری، از دست دادن کنترل و کم خونی شدید شود. برخی از این موارد حتی می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند. بنابراین کمبود این ویتامین بسیار خطرناک است.
منابع غذایی بهترین راه تامین ویتامین b12 هستند. اگر از رژیم غذایی وگان استفاده می‌کنید، برای تامین این ویتامین مهم باید از قرص یا اسپری ویتامین ب12 استفاده کنید.
ویتامین B12 را می‌توان به صورت خوراکی، اسپری بینی یا تزریقی مصرف کرد. فرم‌های خوراکی معمولا ارزان هستند و بدون نسخه در دسترس هستند، اما اگر شرایط شما جدی‌تر باشد، ممکن است به اندازه کافی جذب نشوند. افرادی که سطح ویتامین B12 بسیار پایینی دارند معمولاً نیاز به تزریق ویتامین B12 دارند. بنابراین هر یک از فرم‌های این مکمل در شرایط خاصی مفید هستند.
۱. سالمندان
۲. افراد مبتلا به اختلالات گوارشی، مانند بیماری کرون یا بیماری سلیاک
۳. کسانی که جراحی‌های گوارشی مانند جراحی چاقی یا جراحی برداشتن روده داشته‌اند.
۴. افرادی که رژیم غذایی سخت گیاهخواری دارند
۵. کسانی که برای کنترل قند خون متفورمین مصرف می‌کنند
۶. کسانی که برای سوزش سر دل مزمن از مهارکننده های پمپ پروتون استفاده می‌کنند.
B12 با تبدیل غذایی که می‌خوریم به قند و سایر انواع سوخت بدن، عمل می‌کند. با این کار قند و دیگر مواد به چربی اشباع تبدیل نخواهند شد و به صورت روزانه مصرف خواهند شد. B12 اغلب با کاهش وزن همراه است زیرا توانایی آن در افزایش متابولیسم و تامین انرژی پایدار است. البته باید در نظر داشته باشید برای عملکرد درست این دارو در کاهش وزن باید به طور مداوم ورزش کنید.
جواب کوتاه این سوال “بله” است. کمبود این ویتامین در کودکان می‌تواند باعث کوتاهی قد، وزن کم و مشکلات عصبی شود.
مطالعات دقیقی در رابطه با این موضوع وجود ندارد، اما محققان معتقدند که مصرف این دارو می‌تواند عملکرد ویروس را کاهش دهد و از این طریق در درمان موثر باشد.